M15:實密 ê 球形星團

Page(/daily/2023/06/20230615)

探索宇宙1!逐工會揀一幅無仝款 ê 影像抑是相片,𤆬你熟似咱這个迷人 ê 宇宙,閣有專業天文學者2為你解說3

[漢羅] M15:實密 ê 球形星團

M15 是 一个內底有超過 10 萬粒恆星 ê 大型星團。 伊是咱銀河系早期形成活動留落來 ê 殘骸,是超過 130 億歲 ê 其中一个球形星團。 這款銀河內 ê 球形星團差不多有 170 團,到今猶 tī 銀暈內 leh 賴賴趖。 這張是 重新處理過 ê Hubble 影像,中心是 M15,就 tī 飛馬座 方向 3 萬 5000 光年遠 ê 所在。 伊 ê 直徑差不多有 200 光年闊,超過一半 ê 恆星攏集中 tī 中心 10 光年左右 ê 範圍,是目前為止恆星櫼櫼做伙上實密 ê 所在。 Hubble 太空望遠鏡 量著 M15 中心恆星 ê 運動速度是愈來愈緊,證明講有一个 大質量烏洞 tī 這个實密星團中心。 咱閣知影 M15 內底有一个 行星形星雲。 伊就叫做 荷仁豆一星雲 (嘛會使叫做 PN Ps 1),就 tī 這張影像中央正爿下跤彼个藍色光點遐。

[POJ] M̂: Cha̍t-ba̍t ê Kiû-hêng seng-thoân

M̂ sī chi̍t-ê lāi-té ū chhiau-kòe 10 bān lia̍p hêng-chhiⁿ ê tōa-hêng seng-thoân. I sī lán Gîn-hô-hē chá-kî hêng-sêng oa̍h-tāng lâu–lo̍h-lâi ê chân-hâi, sī chhiau-kòe 130 ek hòe ê kî-tiong chi̍t-ê kiû-hêng seng-thoân. Chit-khoán Gîn-hô lāi ê kiû-hêng seng-thoân chha-put-to ū 170 thoân, kàu-taⁿ iáu tī Gîn-n̄g lāi leh lōa-lōa-sô. Chit-tiuⁿ sī tiông-sin chhú-lí kòe ê Hubble iáⁿ-siōng, tiong-sim sī M̂, tō tī Hui-má-chō hong-hiòng 3 bān 5000 kng-nî hn̄g ê só͘-chāi. I ê ti̍t-kèng chha-put-to ū 200 kng-nî khoah,chhiau-kòe chi̍t-pòaⁿ ê hêng-chhiⁿ lóng chi̍p-tiong tī tiong-sim 10 kng-nî chó-iū ê hoān-ûi, sī bo̍k-chêng ûi-chí hêng-chhiⁿ chiⁿ-chiⁿ chò-hóe siōng cha̍t-ba̍t ê só͘-chāi. Hubble thài-khong bōng-oán-kiàⁿ niû-tio̍h M̂ tiong-sim hêng-chhiⁿ ê ūn-tōng sok-tō͘ sī lú lâi lú kín, chèng bêng-kóng ū chi̍t-ê tōa chit-liōng o͘-tōng tī chit-ê cha̍t-ba̍t seng-thoân tiong-sim. Lán koh chai-iáⁿ M̂ lāi-té ū chi̍t-ê hêng-chhiⁿ-hêng seng-hûn. I tō kiò-chò Hô͘-lin-tāu it seng-hûn (mā ē-sái kiò-chò PN Ps 1), tō tī chit-tiuⁿ iáⁿ-siōng tiong-ng chiàⁿ-pêng ē-kha hit-ê nâ-sek kng-tiám hia.

[KIP] M15: Tsa̍t-ba̍t ê Kiû-hîng sing-thuân

M15 sī tsi̍t-ê lāi-té ū tshiau-kuè 10 bān lia̍p hîng-tshinn ê tuā-hîng sing-thuân. I sī lán Gîn-hô-hē tsá-kî hîng-sîng ua̍h-tāng lâu–lo̍h-lâi ê tsân-hâi, sī tshiau-kuè 130 ik huè ê kî-tiong tsi̍t-ê kiû-hîng sing-thuân. Tsit-khuán Gîn-hô lāi ê kiû-hîng sing-thuân tsha-put-to ū 170 thuân, kàu-tann iáu tī Gîn-n̄g lāi leh luā-luā-sô. Tsit-tiunn sī tiông-sin tshú-lí kuè ê Hubble iánn-siōng, tiong-sim sī M15, tō tī Hui-má-tsō hong-hiòng 3 bān 5000 kng-nî hn̄g ê sóo-tsāi. I ê ti̍t-kìng tsha-put-to ū 200 kng-nî khuah,tshiau-kuè tsi̍t-puànn ê hîng-tshinn lóng tsi̍p-tiong tī tiong-sim 10 kng-nî tsó-iū ê huān-uî, sī bo̍k-tsîng uî-tsí hîng-tshinn tsinn-tsinn tsò-hué siōng tsa̍t-ba̍t ê sóo-tsāi. Hubble thài-khong bōng-uán-kiànn niû-tio̍h M15 tiong-sim hîng-tshinn ê ūn-tōng sok-tōo sī lú lâi lú kín, tsìng bîng-kóng ū tsi̍t-ê tuā tsit-liōng oo-tōng tī tsit-ê tsa̍t-ba̍t sing-thuân tiong-sim. Lán koh tsai-iánn M15 lāi-té ū tsi̍t-ê hîng-tshinn-hîng sing-hûn. I tō kiò-tsò Hôo-lin-tāu it sing-hûn (mā ē-sái kiò-tsò PN Ps 1), tō tī tsit-tiunn iánn-siōng tiong-ng tsiànn-pîng ē-kha hit-ê nâ-sik kng-tiám hia.

[English] M15: Dense Globular Star Cluster

Messier 15 is an immense swarm of over 100,000 stars. A 13 billion year old relic of the early formative years of our galaxy it’s one of about 170 globular star clusters that still roam the halo of the Milky Way. Centered in this sharp reprocessed Hubble image, M15 lies some 35,000 light-years away toward the constellation Pegasus. Its diameter is about 200 light-years, but more than half its stars are packed into the central 10 light-years or so, making one of the densest concentrations of stars known. Hubble-based measurements of the increasing velocities of M15’s central stars are evidence that a massive black hole resides at the center of the dense cluster. M15 is also known to harbour a planetary nebula. Called Pease 1 (aka PN Ps 1), it can be seen in this image as a small blue blob below and just right of center.

詞彙學習(漢羅/POJ/KIP/華語/English)

  • 【球形星團】Kiû-hêng seng-thoân/Kiû-hîng sing-thuân/球狀星團/globular star clusters
  • 【銀暈】gîn-n̄g/gîn-n̄g/銀暈/galactic halo
  • 【飛馬座】Hui-má-chō/Hui-má-tsō/飛馬座/Pegasus
  • 【大質量烏洞】tōa chit-liōng o͘-tōng/tuā tsit-liōng oo-tōng/大質量烏洞/massive black hole
  • 【行星形星雲】kiâⁿ-chheⁿ-hêng seng-hûn/kiânn-tshenn-hîng sing-hûn/行星狀星雲/planetary nebula
  • 【荷仁豆一星雲】Hô͘-lin-tāu it seng-hûn/Hôo-lin-tāu it sing-hûn/碗豆一星雲/Pease 1 (aka PN Ps 1)

  1. 阮嘛有 Podcast面冊InstagramTwitter,會逐工 kā 你提醒有新 ê 翻譯 kah 錄音。閣有 YouTube 頻道,有當時仔會出新 ê 影片,緊來追蹤! ↩︎

  2. 本站 ê 介紹 (台語/華語)FAQ (華語) ↩︎

  3. 看無台文?阮讀予你聽!已經錄過 ê 文章 ↩︎

昨昏 ê 圖:鯊魚星雲 明仔載 ê 圖:Baltic 海上 ê 日出 到 日落